Udostępnij:

Elektrotechnika

Metoda superpozycji w obwodach elektrycznych

Artykuł przedstawia rozwiązanie zadania metodą superpozycji w obwodach elektrycznych

Pierwszy krok przy rozwiązywaniu zadania, to oznaczenie prądów i spadków napięć .

Kierunki przepływu prądów jak pamiętamy można przyjąć dowolnie (jeśli przyjmiemy odwrotnie niż w rzeczywistości, to wyjdzie nam po prostu ujemna wartość).

Ja przyjąłem prąd i4 płynąc zgodnie z kierunkiem źródła napięciowego e, prąd i3 płynący z góry na dół, a w gałęzi z rezystorem R1 jedyny prąd jaki popłynie, to ten ze źródła prądowego J. 

W oparciu o rozpływ prądu zaznaczam spadki napięć zgodnie z metodą oczkową, omówioną w kursie  Prawa Kirchhoffa - metoda oczkowa

Zadanie pierwsze - oznaczenie prądów i napięć
Rys. 1 Zadanie pierwsze - oznaczenie prądów i napięć

Zasada superpozycji wykorzystuje zjawisko, że układ z wieloma źródłami (u nas jedno prądowe i jedno napięciowe) możemy rozłożyć na kilka układów z pojedynczym źródłem, a na koniec zsumować otrzymane wyniki.

Zacznijmy zatem od podziału oryginalnego układu, na 2 osobne - w jednym z aktywnym źródłem napięciowym, zaś w drugim z aktywnym źródłem prądowym.

Usunięcie źródła prądowego zastępujemy przerwą w obwodzie, usunięcie źródła napięciowego zastępujemy zwarciem  w gałęzi.
Dwa układy zastępcze wyznaczone stosując metodę superpozycji
Rys. 2 Dwa układy zastępcze wyznaczone stosując metodę superpozycji

W pierwszej kolejności poddajmy analizie układ z lewej strony, czyli z aktywnym źródłem napięciowym  e .

Usunięcie źródła prądowego spowodowało, że gałęzie z rezystorami R1 i R2 nie mają ze sobą połączenia, zatem prąd tamtędy nie może popłynąć. W konsekwencji możemy je usunąć z analizowanego układu. Oznaczymy zatem jedyny prąd płynący w układzie, kierunek przyjmiemy zgodny z wymuszeniem źródła, a ponieważ płynie on w gałęzi z rezystorem R4, to nazwiemy go i4'. Apostrof dodajemy dlatego, że jest to inny prąd niż w oryginalnym układzie, natomiast będziemy go wykorzystywać przy końcowych obliczeniach.

Schemat zastępczy dla aktywnego źródła napięciowego
Rys. 3 Schemat zastępczy dla aktywnego źródła napięciowego

Ponownie odwołując się do metody oczkowej , wyznaczamy równanie na podstawie napięciowego prawa Kirchhoffa .

Wyznaczenie równań dla układu z aktywnym źródłem napięciowym
Rys. 4 Wyznaczenie równań dla układu z aktywnym źródłem napięciowym

Następnie dokonujemy przekształcenia, podstawiamy wartości z zadania i otrzymujemy wynik.

Obliczenie prądu i4' dla układu z aktywnym źródłem napięciowym
Rys. 5 Obliczenie prądu i4' dla układu z aktywnym źródłem napięciowym

Ze względu na brak występowania innych prądów w tym układzie, przechodzimy do drugiego schematu.

Oznaczamy prądy, ze względu na kolejną modyfikację, dodajemy po dwa apostrofy przy prądach, oznaczymy sobie jeden z węzłów, bo będziemy go wykorzystywać i nasz schemat prezentuje się następująco.

Schemat zastępczy dla aktywnego źródła prądowego
Rys. 6 Schemat zastępczy dla aktywnego źródła prądowego

W naszym układzie występują dwie niewiadome - prąd i3'' oraz prąd i4''. Do ich obliczenia potrzebujemy dwóch równań.

Wykorzystamy prawa Kirchhoffa  do wyznaczenia jednego równania dla węzła A oraz jednego równania dla oczka z prawej strony.

Wyznaczenie równań dla układu z aktywnym źródłem prądowym
Rys. 7 Wyznaczenie równań dla układu z aktywnym źródłem prądowym

Dokonujemy przekształcenia, podstawiamy wartości z zadania oraz wyznaczamy wyniki.

Rozwiązanie układu równań dla schematu z aktywnym źródłem prądowym
Rys. 8 Rozwiązanie układu równań dla schematu z aktywnym źródłem prądowym

Po rozwiązaniu obu układów osobno, wracamy do początku zadania. Wyznaczyliśmy składowe naszych głównych prądów, będziemy je teraz musieli w odpowiedni sposób zsumować.

Jeśli kierunki prądów są zgodne, zapisujemy je z plusem, jeśli przeciwne, to ze znakiem przeciwnym.
Analiza i wyznaczenie prądów w układzie głównym
Rys. 9 Analiza i wyznaczenie prądów w układzie głównym

Jak widzimy na prąd i3 składa się prąd i4', którego zwrot jest przeciwny, więc został zapisany z minusem oraz prąd i3'', którego zwrot jest zgodny i został zapisany z plusem.

Prąd i4 jest sumą prądów i4' oraz i4'', które oba są skierowane zgodnie z pierwotnym oznaczeniem.

Możemy zatem wyliczyć wartości prądów.

Obliczenie końcowe wartości prądów
Rys. 10 Obliczenie końcowe wartości prądów 

W ten oto sposób zakończyliśmy rozwiązywanie zadania. Po więcej przykładów oraz analizowanie zadania krok po kroku zapraszam do kursu Metoda superpozycji w obwodach elektrycznych !